چهارمين نشست مطبوعاتي ويژه كاغذ اخبار با موضوع «كنكاشي در عملكرد روزنامه حجار» با سخنراني دكتر انور خامه اي عصر دوشنبه اول ارديبهشت ماه در باشگاه انديشه و با حضور جمعي از نويسندگان نشريات گوناگون برگزار شد.
ابتدا دكتر انور خامه اي ـ روزنامه نگار دهه هاي گذشته ـ با بيان خلاصه اي از نقش و راه و روش نشريه حجار از زمان تولد آن، تير 1329 تا زمان توقف آن 28 مرداد 1332 ، مطالبي را عنوان كرد و در اين باره گفت : نشريه حجار با روزنامه هاي طرفدار انگليسي ها و آمريكايي ها كه شعار صنعت نفت را قبول نداشته و عليه مصدق داد سخن مي دادند، به شدت مقابله مي كرد به همين دليل بسيار مورد انتقاد و حمله مخالفان خود قرار مي‌گرفت. از طرف ديگر حزب توده نيز با آن مخالف بود.
وي با اشاره به مواضع و تفكر حكومت شوروي در زمان انتشار نشريه حجار افزود: در آن زمان اگرچه حكومت شوروي خود را طرفدار ماركسيسم نشان مي داد اما در حقيقت فاقد هرگونه تفكر سوسياليستي بود و در چنين موقعيتي نشريه حجار به اين نكته پي نبرده و ما گمان مي كرديم مشكل فقط در رهبران حزب توده خلاصه مي شود كه تابع محض حكومت شوروي بودند و به منافع ملي بي توجهي نشان مي دادند.
اين عضو فعال سياسي و نويسنده ماركسيسم پژوه در ادامه گفتارش پيرامون روند شكل‌گيري جمعيت هواداران صلح، به بيان انديشه ها و عقايد آنها پرداخت و سپس به ارتباط روزنامه حجار با عقايد جمعيت هواداران صلح اشاره كرد و در اين باره يادآور شد : از آنجا كه جمعيت هواداران صلح كه وابسته به حزب توده بود در بيانية خود عليه مصدق و طرفداران او مي تاخت، نشريه حجار نيز با برخوردي انتقادي مخالفت خود را بر ضد آنها ابراز مي كرد و اين از مزاياي بس مهم نـشريه حـجار در آن دوران پرآشوب بود.
دكتر انورخامه اي در بخش ديگر سخنان خود با ياد از خليل ملكي به عنوان تئوريسين واقعي جبهه ملي بيان داشت : خليل ملكي از بنيانگذاران جبهه ملي بود كه براساس نظريه‌هايي علمي و فلسفي، پايه هاي تئوريك جبهه ملي را بنيان گذاشت، چنانكه در كتاب خود به نام «برخورد عقايد و آرا» نشان داد كه سياست هاي شوروي با انگليس چندان تفاوتي ندارد و همانگونه كه انگليسي ها خواهان امتياز نفت جنوب ايران هستند شوروي ها نيز قصد دارند با كسب امتياز منابع ملي منطقه شمال، كشور را تصرف كنند، و اين در حقيقت همان استعمار است اما با چهره اي ديگر.
وي در ادامه با تأكيد بر صحت گفتار و عقايد خليل ملكي در خصوص ارتباط ميان انگليس با شوروي تصريح كرد : مسأله اي كه مرحوم ملكي درباره اهداف شوروي و انگليس به آن اشاره كرده درست و منطقي است چنانكه در اسناد نيز، به توافق ميان انگليس و شوروي اشاره شده است، نكته اي كه ما بعدها دريافتيم.
در پايان اين نشست از سوي حاضرين پرسش هاي فراواني در خصوص بحث جلسه صورت گرفت كه دكتر انور خامه اي به آنان پاسخ گفت.
دكتر خامه اي در پاسخ به پرسش يكي از حضار اشاره كرد كه نشريه حجار در زمان خود، هم به انگليسي ها حمله مي كرد و هم با دربار مقابله مي نمود اما از طرف ديگر ارتجاع سنتي را نيز از ياد نبرده و مواجهه منطقي با آن را نيز در دستور كار خود قرار داده بود. به دليل همين چندجانبه گرايي نشريه حجار بود كه از همه طرف، مورد حمله قرار مي گرفت. حتي چندبار دفتر نشريه مورد هجوم افرادي از جناح هاي مختلف سياسي قرار گرفت.وي در ادامه سخنان خود در پاسخ به پرسش يكي ديگر از حضار عنوان كرد : نشريه حجار هم چون نشريات ديگر در زمان خود چندين بار توقيف شد و در آن دوره نيز اصولا“ رسم بر اين بود كه نشريات توقيف شده بلافاصله با نام وعنوان ديگري ولي با همان سبك و سياق منتشر مي شدند. چرا كه دريافت امتياز نشريه بسيار به سهولت صورت مي‌گرفت و اين از نكته هاي درخشان در عرصه فرهنگي قبل از كودتاي 28 مرداد 32 است.
از طرف ديگر تيراژ نشريات نيز در آن دوره بين هزار تا پنج هزار نسخه بود چرا كه تعداد مردم باسواد بسيار نبود و تيراژ حجار هم در زمان خود و با توجه به اينكه احزاب سياسي مهم با آن مخالف بودند، تيراژ قابل توجهي بود.
دكتر خامه اي همچنين در مورد دكتر حسين فاطمي يادآور شد كه او يكي از شجاع‌ترين و دلاورترين چهره هاي سياسي معاصر بود و برخلاف بعضي گفته ها كه او را «انگليسي» ناميده اند، به شهادت تاريخ او از پيشنهاد دهندگان اصلي ملي شدن صنعت نفت بود و استواري او تا ترور و هنگام شهادتش نيز مشخص و سرنوشت ساز بود. دكتر خامه اي دكتر فاطمي را چهره اي سياستمدار ناميد و گفت او به واقع يك مصدقِ كوچك بود.