گزارش اولین جلسه از همایش سال بلوا (تحلیل تاریخی رخدادهای 30 تیر 31 تا 28 مرداد 32) ، در باشگاه اندیشه ، دوشنبه گذشته

داود هرمیداس باوند ، مهمان نخستین جلسه سال بلوا ابتدا  به وقایع تاریخی بعد از جنگ جهانی دوم و نهضت ملی شدن صنعت نفت پرداخت و در ادامه به پرسش های اهالی باشگاه اندیشه پاسخ داد.

آنچه در ادامه می خوانید اهم سخنان این استاد دانشگاه و عضو جبهه ملی است که از سخنان او و بخش پرسش و پاسخ استخراج شده است.

دکتر مصدق ملی شدن صنعت نفت را ایدئولوژی و یک رنسانس سیاسی می دانست. او تصورش این بود که با ملی شدن صنعت نفت نه تنها نفوذ سیاسی متوقف می شود بلکه اصول مشروطیت احیا و یک نظام دموکراتیک در جامعه حاکم خواهد شد.

در وزارت خارجه آمریکا گروهی معتقد بودند برای جلوگیری از نفوذ خزنده و فزاینده کمونیسم در ایران باید از ناسیونالیسم حمایت کرد. به همین خاطر بود که آمریکایی ها ابتدا از ملی شدن صنعت نفت حمایت کردند.

در مرحله دوم آمریکا می خواست بین ایران و انگلیس میانجی گری کند. اما در مرحله سوم این موضع تغییر پیدا کرد.

استالین از نهضت ملی شدن صنعت نفت حمایت نکرد. او معتقد بود که در این ماجرا ، رقابتی بین آمریکا و انگلیس شکل گرفته است که انگلیس یک امپریالیسم فرتوت و فرسوده است و در مقابل آن آمریکا یک امپریالیسم حاد است که قرار است جانشین انگلیس شود. بنابراین شوروی ترجیح می داد انگلیس فرسوده پایدار باشد اما آمریکا حضور پیدا نکند.

بعد از مرگ استالین ، شوروی همزیستی مسالمت آمیز با غرب را پیش گرفت. بنابراین می بینیم با وجود اینکه دولت مصدق در مضیقه اقتصادی قرار گرفته بود شوروی بعد از روی کار آمدن زاهدی طلاهایی که باید به ایران پرداخت می کرد را بازگرداند.

کودتای 28 مرداد همبستگی آمریکا و انگلیس بود.  بعدها کسانی مثل اردشیر زاهدی سعی کردند 28 مرداد را به یک قیام مردمی تبدیل کنند. با این حال اسنادی که وجود دارد، بازتاب های وقایع 28 مرداد و همچنین دایره المعارف های انگلیسی، آمریکایی و روسی حکایت از نوعی کودتای مشترک دارد.

عوامل این کودتا انگلیسی بودند اما هیاهوی این کودتا بیشتر متوجه آمریکایی ها شد.

قوام در ماجرای آذربایجان به ایران خدمت کرد اما الهام بخش نبود.

بعضی شخصیت ها هستند که نظراتشان برای نسل های بعدی مطرح است هرچند که ممکن است این نظرات مورد اختلاف باشد.

با وجود اینکه انگلستان قبل از ایران ملی کردن صنایع خود را در پیش گرفته بود اما یک سال بعد از کودتای 28 مرداد،  مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ای صادر کرد که در آن حاکمیت دائمی کشورها بر منابع طبیعی و آزادی استفاده از آنها قید شده است